هنر چه تأثیری برخلاقیت دانش آموزان در مدارس ابتدائی شهر ایلام دارد

 تهیه و تنظیم: طیبه احمدی // استاد: خانم اقبالی

مقدمه:

هنر از الفاظی است که در طول زمان با معانی گوناگون همراه بوده است. در لغت نامه­ ی دهخدا به معنای علم، معرفت، دانش، فضل و فضیلت، فرزانگی، کمال کیاست و بالاخره به معنای فراست و زیرکی نیز آمده است.

هنر، در اندیشه­ی دینی، درک یک حقیقت آرمانی است که در هنرمند، دغدغه­ی شدن را ایجاد می کند. هنرمند فاصله بین بودن و شدن را درک می کند و برای طی این فاصله به تلاشی عمیق می پردازد، تا چگونه شدن را متجلی سازد.

هنر واقعاً در زندگی هر فرد مهمترین نقش را ایفا می کند. ما در زندگی روزمره خود نیز به اندکی ذوق و مایه هنری نیازمندیم تا بتوانیم با اطمینان کمد لباس، طرحهای رنگی، مبلمان و اثاثیه منزل، یا به طور ساده تر، کارت های تبریک زیبا ودلپسند را انتخاب کنیم. در دنیای امروز ما، ظواهر بی نهایت اهمیت دارند و تصاویر بصری و زیباییها نیز نقش قدرتمندی بازی می کنند و نفوذ زیادی برهمه چیز دارند.

معلم با تدریس هنر، کار موفقی انجام می دهد، زیرا بچه ها انجام فعالیتهای هنری را دوست دارند. در هر انسانی، چه جوان و چه پیر، ذوقی خلاقانه وجود دارد، زیرا همه ما از تمایل فطری برای استفاده از دستهای خود و نیز مواد لازم به عنوان ابزارهایی برای «بیان هنری» برخودار هستیم. چنانچه زمینه ها و فرصتهای مناسب فراهم شود، حتی کودکان خردسال، سنین قبل از دبستان (وحتی برخی از آنها که ممکن است چند ماهه باشند) نیز از طریق بیان احساسات خود را ابزار هنری لذت زیادی خواهند برد.

کودکان خردسال یقیناً ذوقی درونی دارند که خلاقیت آنها را تحریک می­کند. به هنگام شروع مدرسه، معلمان آنها باید همانطوری که «مارتین بوبر» (1978) بیان می کند، با ایجاد فرصتهایی برای آنان به عنوان هنرمندان، صنعتگران و طراحان جوان، «غریزۀ سازندگی» آنها را شکوفا نمایند.

این چنین فرصتهایی به آنان کمک خواهد کرد که از ظرافتهای زیبایی شناختی قویتری برخوردار شوند و قدرت شناخت آثار هنری گذشته و حال را کسب نمایند. همچنین باید آنان را در کسب مهارتهای یدی ارزشمند از جنبه­های مختلف برنامه درس آموزش دهند. این آموزشها بعدها آنها را به عنوان افراد بزرگسال و حتی به عنوان صاحبان خانه و زندگی در مورد انتخاب اثاثیه نزل تزئین و طرح­ریزی باغچه یاری خواهند داد.

اگر آموزگاران قصد داشته باشند که آموزش برنامه­ریزی شده و متعادل برای دانش آموزان خود تدارک ببینند تا آنان از زندگی غنی و آکنده از زیباییها لذت ببرند، آن وقت آموزش هنری می تواند جایگاهی بس ارزشمند در این میان برای خود کسب کند.

بیان مسئله:

برای گذر از عصر اطلاعات و ورود به دنیای آینده می بایستی کودکان را توانمند، خلاق، ارتباط­گر و مسلط به فناوریهای جدید روز تربیت کرد، آن چنان که دارای انگیزش بالا بوده و از شوق زندگی کردن برخوردار باشند تا بتوانند در دنیای پرقدرت و پیچیده آینده تاب تحمل داشته و موفق شوند.

اگر کودکان ما برای آینده تربیت نشوند، جوانان آینده ما در یک رقابت سخت دچار شکست شده و با از دست دادن اعتماد به نفس خود به مشکلات روانی دچار خواهند شد و آنگاه ممکن است شاهد افتادن آنان در دام آسیب های اجتماعی باشیم و چه بسا در آینده با موجی از عارضه­های روانی در سطح جامع روبرو شویم. برای لحظه ای در گوشه ای بنشینیم و چشمان خود را ببندیم و به دنیایی که در آن زندگی می کنیم بیاندیشیم.

سرعت و شتاب زندگی و پدید آمدن تحولات شگفت انگیز از ویژگی های عصر حاضر است و هر لحظه اتفاقی جدید در حال وقوع است و این اتفاقات همچون حلقه­های زنجیر به یکدیگر متصل بوده و از دل زمان خارج می شوند. تولید علم و دانش چنان سرعتی به خود گرفته است که بارانی از اطلاعات بر روی سر انسان­ها فرد می­ریزد.

شبکه اینترنت که ریشه­های گسترده فناوی اطلاعات را تشکیل می دهد با سرعتی شگفت انگیز به پیش می رود و هر نقطه ای از کره زمین را تحت سیطره خود در می آورد و هر لحظه مغز یک انسان را به هزاران انسان دیگر مرتبط می کند و بدین وسیله او را در میان سیلاب اطلاعات رها می سازد. اگر تا دو دهه پیش به آدمی می آموختند که چگونه به کسب اطلاعات و گردآوری آن بپردازد. اکنون در پی آنند که به انسان بیاموزند که چگونه سدی بسازد تا از یورش سهمگین اطلاعات خود را ایمن سازد و تنها از آن میزان اطلاعات که نیاز واقعی اوست بهره مند شود. امروزه نوزادان متولد می شوند تا بتواند آینده را مدیریت کنند و این رسال سنگین برعهده ماست تا آنان را برای آن دوران آماده نماییم.

دورانی که انسان باید علاوه بر زندگی در محیط در حال تغییر، بتواند خلاقانه بیاندیشد و با ایجاد افکار نو به حل مشکلات بپردازد و با هنرمندی سکان کشتی زندگی خویش را در این دریای متلاطم به پیش ببرد.

حال تصور کنید فردی ساعت ها در حال نقاشی کردن و به دور از هیاهوی دنیای امروز، در تخیل خود سیر می کند و گویی ذهن او در دریای آرام درون، قلابی را رها ساخته و ساعت­ها به دنبال یافتن چیزی تازده در دل این دریاست. در این میدان ممکن است پرنده ذهن او به آسمان پرواز کند و در جستجوی خالق خویش به سیر و سیاحت بپردازد و یا در دل اعماق دریای وجود به جستجوی درون خود بپردازد و هر لحظه تجربه­ای کسب کند که آدمی بتواند به دور از هیاهو در میان زیباییها سیر کند و بدین وسیله به آرامش برسد و در کنار آن عمیق­تر بیاندیشید. کودکان امروز، نیازمند هنرند تا بتوانند در آینده با کمک آن بتوانند بهتر اندیشه نمایند.

تعریف مفاهیم:

خلاقیت: بیان تعریفی جامع از خلاقیت کار سختی است و صاحبنظران تعاریف مختلفی ارائه کرده اند شاید ساده ترین تعریفی که بتوان از خلاقیت داشت عبارت است از: خلاقیت عبارت است از اینکه فردی فکری نو و متفاوت ارائه دهد.

«استیفن رابینز» خلاقیت را به معنای توانایی ترکیب اندیشه ها و نظرات در یک روش منحصر به فرد با ایجاد پیوستگی بین آنان بیان می کند.

«گیلفورد» دانشمند آمریکایی خلاقیت را با تفکر واگرا (دست یافتن به رهیافت های جدید برای مسائل) در مقابل تفکر همگرا (دست یافتن به پاسخ) مترادف دانسته است. افرادی که تفکر واگرا دارند و فکر و عمل خود با دیگران تفاوت دارند و از عرف و عادت دور شده و روش­های خلاق، جدید را به کار می­برند. برعکس کسانی که از این خصوصیت برخودار نیستند تفکر همگرا دارند و در فکر و عمل خود از عرف و عادت پیروی می کنند.

هنر: اصطلاح هنر در برگیرندۀ بخشی از خلاقیت هنری است که در آن فرد با استفاده از ابزار هنری به بیان عواطف و احساسات و عقاید خویش نسبت به محیط اطراف خود، که از طریق حس بینایی دریافت می شود، می پردازد. چگونگی این بیان و انتقال تجارب، به میزان تبحّر و هنرمندی فرد بستگی دارد.

هنرمند: هنرمند بودن به توانایی در طراحی و خلق آگاهانه نشأت یافته از تصورات یا قدرت نوع آوری بستگی دارد. بنابراین، طراحی، حوزه آگاهانه­ای است که قدرت خلاقیت و نوع­آوری در آن ظاهر می­شود و به شکل هنری قابل تشخیص درمی­آید.

کارگاه و امکانات: تجهیزات (امکانات) هنری در سطح ابتدایی را باید به میزان کم تهیه و نگهداری کرد. این تجهیزات شامل وسایل ساده ای است که با نوع کاری که بچه های مدرسه ابتدائی قادر به انجام آن هستند. سازگاری دارد. مواد تجهیزات هنری می تواند شامل: قلم موها، سه پایه نقاشی، کاغذ و مقواها، مرکب چاپ، غلتکها و تشک مرکب زنی، تخته ها  گیره های نقاشی، رنگ (مدادرنگ، گواش، رنگ روغن، مرکب چاپ، پاستل، مدادهای طراحی B و H)- ذغال طراحی.

کارگاه: منظور مکانی است که تمام تجهیزان هنری درون قرار دارد و کلاس هنر در این مکان برگزار می شود.

بازدی از اماکن و نمایشگاه­ها: مثل موزه، پارک، باغ وحش، مکان­های علمی و فرهنگی و نمایشگاه­های هنری و امثال این­ها، قوی خیال پردازی دانش آموزان را تقویت می کند. زیرا کودکان معمولاً در بیان هنر، از مشاهدات خود در خانه، اجتماع، زمین بازی، سفرها و بازدیدها و حتی کتاب­ها، مجلات، رادیو و تلویزیون و سینما الهام می­گیرند.

وقت مناسب و زمان کار: منظور این است که هنگامی که در جریان آموزش به افکار خلاق بر می خورید باید سعی کنید امکانات و وقت مناسب را در اختیار دانش آموزان خلاق قرار دهید تا بتوانند خلاقیت خود را به طور کامل بروز دهند. در این زمان باید از محدود کردن آنها پرهیز کنید.

عملکرد اولیا مدرسه: منظور میزان تشویقی است که توسط مدیر، معلم و کادر مدرسه، مربی پرورشی برای کار دانش آموز صورت می دهند.

نگرش خانواده و تشویق والدین: منظور آگاهی والدین و علاقه والدین نسبت به درس هنر می باشد و تشویق والدین باعث تلاش در منزل و پشتیبانی معلم می شود و تشویق خود نیز باعث بروز خلاقیت می شود.

ضرورت و اهمیت تحقیق:

نقاشی فعالیتی آشنا و عادی است که بر رشد ذهنی بچه ها تأثیر دارد. کودکان به نقاشی علاقه دارند و با هرچه در دسترس­شان باشد، طرح هایی می کشند که متناسب با سن و روحیه­ی آنهاست. این طرح ها به مرور و با رشد کودک، کامل تر می شوند و برای ما، مفهوم روشن تری پیدا می کنند. یک جنبه­ی کشیدن نقاشی، بازی و سرگرمی و جنبه­ی دیگر آن، رشد و تکامل ذهن و پیشرفت توانایی است. کودکان عواطف درونی خود را که برای ما دست نیافتنی هستند، در نقاشی هایشان نشان می دهند. با تشویق و تأیید کارهای هنری کودکان، می توان اعتماد به نفس آنها را تقویت و شوق تجربه های بعدی را در آنان ایجاد کرد. لذت نقاشی کردن و ساختن چیزی، برای کودک به معنای مفید، سازنده، توانا و مبتکر بودن است و تأثیر مهمی بر ذهن او می گذارد، به همین دلیل، فعالیتهایی چون نقاشی به هیچ وجه نباید از الگو یا مدل استفاده کرد. بچه ها باید آزادانه در مورد موضوع فکر کنند و ایده­ی خود را در حد توانایی­شان اجرا کنند تا از درون ارضا شوند. باتوجه به این دیدگاه، نقاشی کودکان جنبه­ی تربیتی دارد نه آموزشی.

نقاشی پلی برای برقراری ارتباط با درون کودک است. آنها دنیای شخصی خود را می آفرینند و واقعیت­ها را همان گونه که می دانند و می شناسند، می کشند. در واقع آنها نه فقط آن چه را می­بینند، بلکه آن چه را از جهان پیرامون درک می کنند، می کشند، به همین دلیل نقاشی ها با تصویر بزرگسالان متفاوت است.

فعالیت نقاشی، کودکان را به «خوب دیدن» و «دقیق و عمیق دیدن» تشویق می کند. توجه دقیق کودک به آن چه با چشم می بیند یا تصاویری که با تخیل در ذهن خود می سازد و به او کمک می کند بهتر نقاشی کند، معلم در نقاشی، هر دو جنبه (خوب دیدن و دقیق و عمیق دیدن) را تقویت کرده و ترسیم و هماهنگ کردن اجزای موضوع را در صفحه هدایت می کند. حساسیت بصری کودک بر نحوۀ دیدن و رسم کردن تصاویر تأثیر می گذارد.

عواطف و افکار کودکان از طریق تغییر شکل­ها و رنگ ها، جابه جایی عناصر، بزرگ و کوچک کشیدن موضوعات به دلخواه و ... نمایش داده می شود. تمایل به کشیدن تصاویر نزدیک به واقعیت در کودکان، متفاوت است گاه زودتر و گاه دیرتر به وجود می آید.

در پایه­های اول، دوم و سوم، ذهن کودکان در ایجاد تصاویر شخصی خلاق است. از این رو، معیار سنجش موفقیت معلم در ارائه­ی روش صحیح کار این است که کودکان از یک موضوع، تصاویر متنوعی بسازند، اگر هریک از آنان خانه، زنبور، درخت، گل، فیل، ماهی و ... ذهنی خود را بکشند، مشخص می شود که مدل یا سلیقه­ی خاصی به آنها تحمیل نشده است، یعنی معلم آنان را آزاد گذاشته و به سوی تصاویر درونی هدایت کرده است.

در هیچ شرایطی برای کودکان شکلی نگشید، رنگ انتخاب نکنید، الگو یا مدل نقاشی ارائه ندهید بلکه تنها به آنها کمک کنید تا تصویرهای ذهنی جالب و تازه­ای بکشند و آنها را رنگ آمیزی کنند تا خلاقیتشان پرورش یابد.

باید بکوشیم تا کودکان را خلاق بپرورانیم و نیز معتقید باشیم که آموزش هنر، ضمن این که دانش­آموزان را با ماهیت و ابزار هنری درگیر می کند، در توسعه­ی تجربیات زندگی نیز به آنان یاری می­رساند.

باید امکان به دست آوردن این توانایی را به دانش آموز بدهیم تا زیبایی طبیعت و آثاری را که می آفرینند، مستقیماً احساس کنند و قدرت بیان این زیبایی­ها را برای خودشان فراهم سازند. هم­چنین هنر، قدرت برانگیزاننده و محوری در انجام کارهای گروهی دانش­آموزان را دارد و با موجی که در بین دانش آموزان ایجاد می کند و فراگیر می شود. می تواند زیبایی شناسی فرهنگی شگرفی را در مدرسه فراهم کند.

هنر وسیله ای است که می توان در یادگیری­های دیگر به نحو مطلوبی از آن بهره­مند شد، به همین دلیل باید این درس را بیش از پیش موردتوجه قرار داد.

فعالیت خلاقه برای هنرمند، بسی مطبوع و موجد خوشحالی ژرفی است. زیرا که این فعالیت تمام شخصیت او را تکان می­دهد و او را به خلق نمودن توانا می کند و نیز او را تشویشهای درونی رها می سازد.

اهداف کلی و جزئی:

هدف کلی: هنر چه تأثیری بر خلاقیت کودکان در مدارس ابتدایی شهر ایلام دارد.

 

هدفهای جزئی:

1- بررسی تأثیر انگیزه معلم برخلاقیت دانش آموزان در درس هنر

2- بررسی تأثیر امکانات و تجهیزات کارگاهی بر خلاقیت دانش آموزان در درس هنر

3- بررسی تأثیر نگرش خانواده بر خلاقیت دانش آموزان در درس هنر

4- بررسی تأثیر عملکرد معلمان و اولیاء مدرسه بر خلاقیت دانش آموزان در درس هنر

5- بررسی تأثیر بازدید از اماکن و نمایشگاه­ها بر خلاقیت دانش آموزان در درس هنر

6- بررسی تأثیر انگیزه و علاقه دانش آموز بر خلاقیت در درس هنر

7- بررسی تأثیر زمان و وقت کار بر خلاقیت دانش آموزان در درس هنر

فرضیات:

1ـ به نظر می­رسد بین عملکرد اولیاء مدرسه و مربیان پرورشی و خلاقیت دانش­آموزان در درس هنر رابطه معنی­داری وجود دارد.

2- به نظر می­رسد بین انگیزه معلم و خلاقیت دانش آموزان در درس هنر رابطه وجود دارد.

3- به نظر می­رسد بین نگرش خانواده و خلاقیت دانش آموزان در درس هنر رابطه وجود دارد.

4- به نظر می­رسد بین امکانات و تجهیزات کارگاه و خلاقیت دانش­آموزان در درس هنر رابطه وجود دارد.

5- به نظر می­رسد بین بازدید از نمایشگاه و اماکن عمومی و خلاقیت دانش آموزان در درس هنر رابطه­ی معنی­داری وجود دارد.

6- به نظر می­رسد بین انگیزه و علاقه دانش آموز و خلاقیت در درس هنر رابطه وجود دارد.

7- به نظر می رسد بین زمان و وقت مناسب در حین کار و خلاقیت در درس هنر رابطه­ی معنی داری وجود دارد.

سؤالات تحقیق:

1- آیا عملکرد اولیاء مدرسه و مربیان پرورشی و خلاقیت دانش­آموزان در درس هنر رابطه وجود دارد؟

2- آیا خلاقیت دانش آموزان به انگیزۀ معلم بستگی دارد؟

3- آیا نگرش خانواده به درس هنر روی خلاقیت دانش آموزان تأثیر دارد؟

4- آیا امکانات و تجهیزات کارگاهی بر خلاقیت دانش آموزان در درس هنر تأثیر دارد؟

5- آیا بازدید از اماکن و تجهیز بر خلاقیت دانش آموزان در درس هنر تأثیر دارد؟

6- آیا انگیزه و علاقه دانش آموزان بر خلاقیت در درس هنر تأثیر دارد؟

7- آیا زمان و وقت مناسب در حین کار هنری بر روی خلاقیت دانش آموزان در درس هنر تأثیر دارد؟

تعیین متغیرها:

 

متغیرهای مستقل:

عملکرد معلم و اولیاء مدرسه نسبت به درس هنر، نگرش خانواده نسبت به درس هنر، انگیزه معلم، انگیزه دانش آموز نسبت به درس هنر، امکانات و تجهیزات مدرسه، بازدید از نمایشگاه­ها و اماکن، زمان و وقت مناسب حین کار.

 

متغیر وابسته:

میزان خلاقیت دانش آموزان در درس هنر در مدارس ابتدائی

 

 

 

 

 

فصل دوم

پیشینه تحقیق

پیشینه تحقیق:

در رابطه با موضوع انتخاب شده مطالعاتی که مستقیماً در خصوص این موضوع انجام گرفته باشد، باتوجه به بررسی کتابخانه مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان استان ایلام، بویژه نامه ها و مقالات موجود در امور تربیتی استان ایلام به عمل آمد، مطلب خاصی بدست نیامده ولی موضوعات دیگر و کتابهای شبیه و نزدیک به این موضوع که می توان از آنها استفاده نمود و همچنین نظریات دانشمندان مختلف و هنرمندان مختلف به شرح زیر می­باشد.

بیان تعریفی جامع از خلاقیت کار سختی است و صاحبنظران تعاریف مختلفی ارائه کرده­اند که عبارت است از:

ـ از نظر گیل فورد: خلاقیت، اصولاً قابلیت درک مسائل جدید و نیز قابلیت یافتن راه حل مسائل قدیمی است.

ـ سمپسون: قابلیت خلاقیت را همانند اقدامی برای واژگون کردن اشکال سنتی و اندیشه و رسیدن به اشکال مختلف می داند.

ـ مطالعه و بررسی مک کنیون در مورد اینکه چطور یک بزرگسال در خلاقیت بالقوه یک کودک مرثر است: این دانشمند متوجه شده است که کودکانی که مادرانشان با وجود مراقبت دخالتی و رفتار کاوشگرانه آنها ندارند و در مواقع برخورد آنها با اشخاص یا اشیاء موجود در محیط اطراف، آزادشان می ذارند، بیشتر از دیگر کودکان خلاق و مبتکر هستند.

ـ دوشیرنکو می­گوید: برای اینکه یک اثر هنری واقعاً جاودانی باشد، باید کاملاً از حدود انسانی خارج شود. عقل سلیم و منطق برای اثر هنری زیان بخش است. بنابراین اثر هنری به خواب و رؤیا و روحیه کودکان نزدیک است، هنرمند برای خلق یک اثر ژرف آنرا به زوایای مخفی وجودش، جائی که صدای رودخانه­ها، آواز پرندگان و خش خش برگها شنیده می­شود، می برد.

در هنر مدرن یک جریان وسیع برای اعتبار بخشیدن به تخیلات و تصورات آزاد و خود به خودی در دوران کودکی وجود دارد که همزمان با جنبه­های رویایی بیان است. وقتی که نقاشی قرن بیستم را مورد بررسی قرار می دهیم، انگار که به سوی نقاشی کودکان سرازیر می شویم. تحول و تکامل هنرمندان، متدرجاً نتیجه افراطی خود را که می توان همان خط خطی کردن دوران کودکی نامید، به دست می دهد. شخصیت­های نقاشی کله و میرو به نقاشی های کودکان 4 یا 5 ساله شبیه هستند. شخصیت های نقاشی شاگال مانند آدمکهای نقاشی کودکان در خلاء موج می زنند. نقاشی­های تجریدی نیکلسون و موندریان یادآور نقاشی­های کودکان دو، سه ساله است.

ـ به نظر کاندینسکی: نقاشی بی شکل دوران کودکی مبتنی بر اولین برخورد انسان با جهان است، دورانی که کودک هنوز نمی داند و از قانونی که او را هدایت می کند، بی خبر است. نکتۀ دیگری که کاندینسکی در ارتباط با نقاشی کودکان جذب می کند، لذت بی پایانی است که کودک از رنگها و شکلها می برد، بی آنکه هنوز با خصوصیات واقعی اشیاء آشنا شده باشد. بنظر کاندینسکی کودک هنوز وظیفۀ عملی اشیاء را نمی شناسد و به آنها با دید پاک و خالص می نگرد و نیروی درک اشیاء به صورتی که هستند، نزد او دست نخورده مانده است. ولی پس از یک سلسله تجارب که غالباً برای کودک مأیوس کننده است، او با جنبۀ عملی اشیاء آشنا می­شود.

در قرن اخیر، به موازات این شکل ها و جریان های هنری که اصولاً بر جنبه تخیلی و غریزی بیان تمرکز یافته­اند، و از خودناآگاه کمک می گیرند، بیانهای هنری دیگری رشد می یابند که تکیه بر پژوهش و تحلیل های اجتماعی داشته اند و همواره به محتواهای آگاهانه و عقلانی و فرهنگی استناد می ورزند و گاهی هم یک کمبود اجتماعی را افشاء می کنند.

ـ لومبارد رادیس: به والدین برای تصحیح زودرس نقاشی های کودکان هشدار داده است و عقیده دارد که این امر باعث آشفتگی و انهدام عنصر الهام در نقاشی و گرافیک می­شود. در عوض بزرگسالان باید وسایل بیان مورد لزوم کودکان را در اختیار آنها بگذارند و محیطی پدید آورند که کودک برای خلاقیت تشویق شود و خود تجاربی بدیهی و زیباشناسانه پیدا کند.

ـ دوبار تولومی: با عدم دخالت کامل بزرگسالان مخالف است، به نظر او نخستین وظیفه مربی دخالت به منظور تقویت اثر و حذف عوامل منفی و پدیدار کردن عوامل مناسب است و تجربۀ شخصی کودکان و مربیان در اغلب موارد نشان می دهد که عدم دخالت کامل نیز مانند تحمیل موضوع های اجباری نتیجه­ایی مشابه با نتیجۀ نقاشی­های قراردادی و قالبی و سرسری دارد که هیچ علاقه­ایی برنمی­انگیزد. اگر می­گوئیم کودک باید «آزاد» باشد، مقصود آنست که او باید دارای امکاناتی باشد تا بتواند در محیطی از نظر تجربی غنی و محرک که خود را کاملاً راحت حس کند، و از ژرفنای وجودش، به فعالیت بپردازد.

برای کسب تجاربی که حساسیت و هوش کودک را غنی می­کند، باید هنگامی که او نقاشی می­کند، عمیقاً احساس رضایت کند. برای حصول به چنین احساسی شرایطی لازم است که بزرگسالان باید آنها را فراهم کنند. چنان که قبلاً گفتیم بزرگسالان نباید بطور مستقیم در این امر دخالت کنند، ولی در عین حال نباید هم خود را کاملاً کنار بکشند یا به هیچ طریقی دخالت نکنند و فقط نقش یک بیننده را داشته باشند.

ـ آدلر ثابت کرده است که اگر کودکی درختی را بعد از شنیدن توضیح هایی درباره خصوصیات درخت سبزیجات نقاشی کند، خیلی واضح تر و غنی تر از درختی خواهد بود که بدون هیچ توضیحی دربارۀ آن کشیده باشد. بزرگسالان برای وسعت بخشیدن به شناخت کودک یا نفوذ در تخیلات او، می توانند به طرق مختلف بر روی رفتار بیانی او اثر بگذارند، ممکن است کودک در خود احتیاج به شناخت بیشتر حس کند. زیرا هرچه اطلاعات و شناخت کودکان بیشتر باشد، دامنۀ خلاقیت آنها وسیع تر می شود و مهمترین شرایطی که بزرگسالان (معلمان و اولیاء) باید آماده کنند، وجود محیطی زنده و غنی است که بتواند کنجکاوی­های کودک را جوابگو باشد.

مربیان و معلمان با معرفی آثار هنرمندان دوران مختلف و همچنین بازدید از نمایشگاه­های مختلف و مسائل هنر معاصر درک دانش آموزان را نسبت به اشکال هنری گوناگون بالا ببرند. ولی مسئله مهم این است که در هنگام معرفی آثار هنرمندان، باید به شکلی عمل شود که کودک احساس حقارت نکند، بلکه اثر هنری را به عنوان انگیزه خلاقیت در نظر بگیرد و مخصوصاً نباید باعث از بین رفتن الهامات شخصی او بشود، بلکه باید اعتماد به خود را در کودک تقویت کرد و در وجودش شور و هیجان پدید آورد.

ـ محمدعلی کشاورز: هدف از آموزش هنر- هنرمند شدن دانش آموز نیست بلکه- تنها برای تقویت شناخت دانش آموز از پیرامون خویش است. به اعتقاد او، علم و کاربرد آن موجب رفع حاجت انسان و هنر و کاربرد آن برای شناخت و کشف حقیقت است.

ـ ژان ژاک روسو: باید کودکان را از مدرسه بیرون آورده و به درون طبیعت ببریم تا درک آزادانه، جای تحمیل آموخته­ها را بگیرد و از این راه کلاس به فضای خلاقیت ها و آفرینش های زنده تبدیل شود.

باید بکوشیم تا کودکان را خلاق بپرورانیم و امکان بدست آوردن این توانایی را به دانش آموزان بدهیم تا زیبایی طبیعت و آثاری را که می آفرینند، مستقیماً احساس کنند و قدرت بیان این زیبایی­ها را برای خودشان فراهم سازند.

ـ پژوهشهای پیاژه: نشان می دهد که فرایند منطق و ادراک کودک بطور دقیق ناشی از تحرکاتی است که در اطراف کودک وجود دارد و با تغییر آن تحرکات می توان این فرایند را کند و یا تندتر نمود.

 

 

فصل سوم

روش تحقیق

جامعه آماری

پرسش نامه

روش تحقیق:

روش تحقیق: در این تحقیق چون هدف مقایسه بین متغیرها می باشد، لذ از روش همبستگی بین متغیرها استفاده شده است و باتوجه به اهداف آن تأثیر عملکرد اولیاء مدرسه، خانواده، انگیزه دانش آموز نسبت به درس هنر- امکانات مدرسه- سواد والدین- زمان کافی برای تمرین- بازدید از نمایشگاه­ها و اماکن مختلف بر خلاقیت دانش آموز در درس هنر در مدرسه ابتدایی شهر ایلام با استفاده از روش تصادفی ساده بررسی می شود.

 

جامعه آماری: در مجموع یک مدرسه ابتدایی پسرانه پایه اول تا پنجم می باشد.

حجم نمونه: در مجموع تعداد مدارس ابتدای پسران شهر ایلام شامل 30 مدرسه که به صورت تصادفی مدرسه با هم و به تعداد 100 نفر مورد بررسی قرار گرفته است.

 

روش آماری برای تحلیل:

با استفاده از فرمول  انجام شده است.

روش نمونه­گیری: باتوجه به اینکه تعداد دانش آموزان زیاد است تعداد 79 نفر از دانش آموزان انتخاب شده است.

 

نوع جمع آوری اطلاعات:

پرسش نامه در بین مخاطبین توزیع گردید، سپس جمع­آوری و طبقه­بندی آنها و در ادامه کار، استخراج اطلاعات انجام شده است.

 

فنون جمع آوری اطلاعات:

ابزار اندازه­گیری برای جمع­آوری اطلاعات پرسش نامه می باشد زیرا پرسش نامه دارای مزایایی از جمله صرفه جویی در وقت و صرفه جویی در هزینه می باشد.

 

پرسش­نامه: پرسش­نامه­ای که تنظیم شده از نوع بسته و به تعداد 16 سؤال می باشد.

بسمه تعالی

همکار گرامی خواهر/ برادر پرسشنامه­ای که در اختیار شماست یک تحقیق دانشگاهی است.

پرسشنامه­ای که قسمتی از برنامه درسی اینجانب در درسی به نام تحقیق به عنوان بررسی هنر و تأثیر آن بر خلاقیت کودکان و دانش آموزان شهر ایلام می باشد. لذا خواهشمند است که صادقانه به سؤالات آن پاسخ دهید و مطمئین باشید که نظرات شما نزد محقق محرمانه تلقی خواهد شد و به همین خاطر نیازی نیست که نام و نام خانوادگی خود را بنویسید. قبلاً از همکاری شما سپاسگزارم.

دانشجوی رشته هنرهای تجسمی- مقطع کارشناسی                                           احمدی

1ـ آیا معلمان مدرسه در زمینه آموزش هنر به کودکان از آموزش های لازم برخوردارند؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

2- آیا شیوه های آموزش براساس آخرین یافته های روز مدنظر قرار گرفته شده است؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

3- آیا دانش آموزان انگیزه کافی برای لذت بردن از درس هنر را دارند؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

4- آیا معلمان به اهمیت هنر در زمینه ایجاد خلاقیت در کودک شناخت دارند؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

5- آیا در مدارس کارگاههای آموزشی هنر وجود دارد؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

6- آیا به دانش آموزان اجازه استفاده از تفکر و خلاقیت خود در نقاشی داده می شود یا باید تقلید گونه نقاشی کنند؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

7- آیا والدین از آموزش­های لازم در زمینه نقاشی برخوردارند؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

8- آیا فعالیت های هنری با سن دانش آموزان هماهنگ است؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

9- آیا دانش آموزان فقط کاری که با آن آشنا هستند تکرار می کنند، یا مهارتهای جدید را یاد می گیرند؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

10- آیا در طول سال گذشته بازدید از نمایشگاه­های هنری و اماکن عمومی داشته­اید؟

بله□                                          خیر□    

11- در صورت پاسخ خیر، کدامیک از عوامل باعث عدم بازدید از نمایشگاه­های هنری شده است؟

نداشتن علاقه□                            کمبود امکانات□               نداشتن وقت کافی□

12- آیا والدین انگیزه لازم را در دانش آموزان را ایجاد می کند؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

13- چه کسانی بیشتر مشوق دانش آموزان در درس هنر می شوند؟

خانواده□                                    اولیاء مدرسه□                             معلم□

14- آیا مدرسه امکانات لازم را برای ارائه کلاس هنر را دارد؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

15- در صورت پاسخ بله چه مکانی برای درس هنر در نظرگرفته شده است؟

کارگاه□                          کلاس□                          حیاط□

16- آیا معلمین زمان کافی به دانش آموزان برای تمرین درس هنر به دانش آموزان می دهند؟

بله□                                          خیر□                                         تا حدودی□

منابع:

1ـ مقاله «خلاقیت در آموزش و پرورش (تهدیدها و فرصت­ها، ارائه راه­حل های پیشنهادی)»- تهیه کننده: عبدالرحمن جرجانی- برگرفته از سایت پژوهشکده تعلیم و تربیت سازمان آموزش و پرورش استان گلستان- http://www. Golestanier.ir.

2- مقاله «راه های پرورش خلاقیت»- دکتر مهرانگیز شعاع کاظمی- مجله معرفت شماره 92 (ویژه نامه علوم تربیتی)

3- مقاله «تاملی در تعریف هنر»- مجتبی مطهری الهامی- برگرفته از سایت firooze. Com

4- مقاله «جستاری در مفهوم هنر و عناصر ترکیبی آن»- سیدحسین امیرجهانی- برگرفته از سایت firooze. Com

5- مقاله «جایگاه اثر هنری در روش شناسی گادامر»- سیدرضی موسوی گیلانی- برگرفته از سایت firooze. Com

6- کتاب «هنر فکر کردن»- ارنست دیمنه- ترجمه: محمد رفیعی مهرآبادی

7- مقاله «دیدار از موزه ها یک فرصت آموزشی»- نویسنده: حمید میرزاآقایی- روزنامه اعتماد.

8- مقاله «ذهن دانش آموزان نیازمند تخیل فعال است» نویسنده: حمید میرزاآقایی- روزنامه اعتماد

9- مقاله «ضرورت رشد خلاقیت و کارآفرین کودکان برای تأمین منابع انسانی سازمان­های آینده»- نویسنده: حمید میرزاآقایی- سایت فکر نو-www.fekrte no. org

10- کتاب هنر در مدرسه: تألیف جان لنکستر: ترجمه دکتر میرمحمد سید عباس زاده.

11- نقاشی کودکان و مفاهیم آن- نویسنده: آنا اولیوریو فراری- ترجمه عبدالرضا صرافان