روح اله میرزایی / سردبیر
روزی نیست که از
طرف تلویزیون، رادیو، رسانه‌های رسمی و غیر رسمی، شبکه های اجتماعی و . . . در
معرض بمباران این اخبار نباشیم که با بحران آب مواجهیم . حرف درستی است اما دروغ
بزرگی هم در آن هست که گفته نمی شود.
با یک مقدمه کوتاه به دروغ بزرگ خواهیم پرداخت.
می گویند در کشورهای پیشرفته اگر مصرف آب یک خانوار
از مقدار مشخصی پایین تر باشد کسانی هستند که به نمایندگی از سازمان بهداشت جهانی
موضوع را پیگیر می شوند چرا که از نظر آنها مصرف پایین آب یعنی بهداشت پایین و
بهداشت پایین یعنی تهدید سلامت فرد و جامعه
واقعیت بدیهی این است که حتی اگر به کشورهای توسعه
یافته هم نگاه نکنیم عقل سلیم حکم می کند که رابطه ی معناداری بین میزان مصرف آب
خانگی و بهداشت عمومی وجود داردو تاکید بر پایین آوردن میزان مصرف آب یعنی تاکید بر
کاهش سطح بهداشت عمومی.
ممکن است فکر کنید ما ایرانی ها خیلی بیشتر از حد
معمول آب مصرف می کنیم و ربطی به بهداشت ندارد
و می‌توان با مصرف پایین‌تر آب نیز بهداشت را رعایت کرد. دروغ بزرگی که
معمولا به صورت پنهان در تحلیل های مربوط به بحران آب نهفته است همینجاست
از ویکی‌پدیا می‌توانید فهرست سرانه مصرف «آب شیرین»
(freshwater)
کشورهای جهان را مشاهده کنید. ایران در این فهرست، با سالانه ۱۰۴۸ مترمکعب برای هر
نفر، در بین ۱۶۹ کشور جهان، رتبه ۲۰ را به خود اختصاص داده. فکر می کنید مصرف آب
چه کشورهایی بالاتر از ایران است؟ از آمریکا و کانادا و استرالیا و پرتغال تا
ترکمنستان و قزاقستان و تاجیکستان و پاکستان ! اما آیا آنها هم از صبح تا شب انگشت
اتهام را به سوی شهروندان نشانه رفته اند و احساس گناه را به آنها تزریق می
کنند؟ قطعا ً نه. اما چرا؟ چرا آنها احساس
خطر نمی کنند و ما احساس خطر می کنیم؟ چرا تلویزیون ها و رادیوها و روزنامه های
آنها پر از تشویق و تهدید کاهش مصرف آب نیست؟ شاید متوجه نیستند و ما باید برویم
به آنها خبر بدهیم؟
بازهم پاسخ به اینها چیز دیگری است. " در
کشورهای عقب‌افتاده جهان، به دلیل سیستم آب‌یاری سنتی در بخش کشاورزی، هدررفت آب
در این بخش بسیار زیاد است."
با مطالعه ی ساختار اقتصادی کشورها ی جهان می توان
دریافت که هر چقدر کشورها پیشرفته تر باشند سهم کشاورزی در GDP ( تولید ناخالص داخلی)
کمتر و سهم خدمات و صنعت بیشتر می شود و بر عکس در کشورهای توسعه نیافته سهم
کشاورزی در تولید ناخالص داخلی بیشتر می شود. برای مثال کشاورزی تنها 1 % درصد از
تولید ناخالص داخلی آمریکا را تشکیل می دهد.
اگر بر اساس سرانه مصرف آب در بخش کشاورزی، کشورهای
جهان را رده بندی کنیم ایران در رده ۳۰ جهان قرار می‌گیرد و هیچ کدام از کشورهای
توسعه یافته بالاتر از ما نیستند و بدون استثنا کشورهایی همچون سومالی، ترکمنستان،
افغانستان ، میانمار و عراق مصرف بالاتری از ما دارند اینجا دیگر نه خبری از
امریکاست نه استرالیا نه کانادا نه پرتغال .
آمریکا با ۱۶۰۰ مترمکعب در سال، بیش از ۵۰ درصد سرانه
ایران مصرف آب دارد، اما در ایران ۹۱درصد این مصرف در بخش کشاورزی هدر می‌رود، در
حالی که در آمریکا این عدد فقط ۴۱ درصد است و در کانادا فقط به ۱۲ درصد می‌رسد! در
نقطه مقابل، بخش مصرف خانگی در ایران تنها ۷ درصد از کل سرانه مصرف را به خود
اختصاص داده است. از این لحاظ ما جزو ۴۰ کشور پایین جهان قرار داریم! این عدد برای
اتریش ۳۵ درصد، سوییس ۲۴ درصد، بریتانیا ۲۲ درصد، کانادا ۲۰ درصد، فرانسه ۱۶ درصد
و آمریکا ۱۳ درصد است. (در عین حال برای افغانستان و پاکستان و ترکمنستان هرکدام ۲
درصد است!)
هیچ کدام از ما و شما مصرف کنندگان آب خانگی مقصر
مشکل موجود نیستیم همان وقتی که ما برای مسواک زدن به جای یک لیوان دو لیوان آب
مصرف می کنیم و عذاب وجدان می گیریم میلیاردمیلیارد لیتر آب در بخش کشاورزی هدر می
رود
تبلیغات رسانه‌ای به شهروندان ایرانی فشار وارد می‌کند
که آنها طرز استفاده صحیح از آب را بلد نیستند و با بی‌مبالاتی، دو برابر مصرف
جهانی آب مصرف کرده و سبب خشک‌سالی در کشور شده‌اند. هرچند کسی منکر کم‌آبی
بنیادین در منطقه ما نیست، اما پس از این عامل طبیعی، تمامی انگشت‌های اتهام به
سوی شهروندان ایرانی اشاره رفته با این ادعای نادقیق که «مصرف آب شهروندان ایرانی
دو برابر میانگین جهانی است».
خلاصه:
در اکثر کشورهای پیشرفته جهان، مصرف آب خانگی به
مراتب بیشتر از ایران است و این در حالی است که در اکثر این کشورها، سرانه کل مصرف
آب همچنان از ایران کمتر است. (به دلیل هدررفت آب ما در بخش کشاورزی) باز هم به
خاطر بیاورید که در ایران تمامی آب مصرفی خانگی را آب شرب تامین می‌کند. این در
حالی است که در اکثر کشورهای جهان، تمامی آب‌هایی که به منازل می‌رسند آب شرب
نیستند و شهروندان می‌توانند از آب‌های غیرآشامیدنی برای بسیاری از کارها نظیر شست
و شو یا باغ‌بانی استفاده کنند. از طرف دیگر، دقیقا مشخص نیست که چه حجمی از آب
مصرفی شهرها صرفا از طریق سیستم لوله‌کشی فرسوده در ایران هدر می‌رود. یعنی ابدا
تضمینی نیست که همین مقدار آبی که در ظاهر ایرانیان در بخش خانگی مصرف می‌کنند، به
واقع توسط شهروندان مصرف شده باشد. شنیده شده است که ۳۰ تا ۳۵ درصد آب شرب شهرهای
ایران هدر می‌رود..
متاسفانه در بسیاری از این دست موارد، تبلیغات نادرست
و نداشتن درک درست فعالان نسبت به ابعاد حقیقت، انگشت اتهام را به سوی نادرستی
اشاره می‌رود. نتیجه این می‌شود که بحران آب کشور، که بخش اعظم آن ناشی از سیاست‌گزاری‌های
غلط در بخش کشاورزی و بخش دیگرش ناشی از ضعف سیستم آبرسانی کشور است، تنها و تنها
یک قربانی و مقصر پیدا می‌کند و آن هم شهروند ایرانی است. کسانی که به واقع مصرف
متعادل و حتی پایین‌تری نسبت به همتایان جهانی خود دارند، اما در نهایت باز هم
باید در برابر شماتت‌های مداوم رسانه‌ها احساس شرم و تقصیر کنند.
روح اله میرزایی - سردبیر
